ב"ה, ט"ו מרחשון, ה'תשי"א
ברוקלין
כבוד הפרזידנט הגבאים והמתפללים דביהכ"נ נוסח האריז"ל, מונטרעאל, ה' עליהם יחיו
שלום וברכה!
מיט פארגעניגן האב איך זיך דערוואוסט דורך הרה"ח וו"ח אי"א וכו' מוהר"ר משה חיים שי' סאפאטשינסקי אז דער שיעור משניות וואס ווערט דורך עם אנגעפירט אין אייער חשוב'ער שול גייט אן בהצלחה און אז דעם קומענדיקן זונטיק אי"ה וועט איר מאכן א סיום אף דעם סדר מועד.
איך וויל דא שיקן מיין ברכה, אז עס זאל אייך ווייטער גיין מיט נאך מער הצלחה ווי ביז יעצט, און ווי יעדע לעבעדיקע זאך, זאל דאס האלטן אין איין וואקסן, סיי אין כמות און סיי אין איכות, דאס הייסט, אז עס זאל זיך פארגרעסערן די צאל לערנער, און נאך מער זאל זיך פארגרעסערן די לעבעדיקייט ביים לערנען, ווי אויך די הבנה והסברה.
אונזער תורה הק' וועלכע איז געגעבן געווארן פון אויבערשטן ית' וואס איז אין-סוף, איז אויך אין-סוף, און זי גילט מיט דער זעלבער שטארקייט אין אלע ערטער און אין אלע צייטן, פונקט ווי זי איז געווען שטארק ווען דער אויבערשטער האט זי געגעבן צו די אידן דורך משה רבינו אף דעם הר סיני, אזוי שטארק איז זי אויך אין אונזערע צייטן פון פינסטערן גלות און אין אלע ערטער פון ערד קוגל.
די תורה איז אויך אין-סוף אין דעם וואס יעדער ענין פון דער תורה האט אין-סוף פירושים וואס ווערן פאנאנדערגעטיילט אין פיר קאטעגאריען: פשט רמז דרוש סוד1.
* * *
משניות סדר מועד (מסכת חגיגה)[1] ענדיקט זיך מיט דעם דין, אז מזבח הזהב און מזבח הנחושת (אינן מקבלין טומאה) מפני שהן כקרקע, דברי ר"א, וחכ"א מפני שהן מצופין.
דער פשוט'ער פשט דערפון איז: דער מזבח הזהב וואס איז געווען אין מקדש ווי אויך דער מזבח הנחושת וואס איז געווען אין מקדש האבן ניט מקבל געווען טומאה, ערקלערט ר' אליעזר אז דער טעם דערפאר איז ווייל די תורה גלייכט זיי צו צו דער ערד, און ערד איז ניט מקבל טמאה, די חכמים זאגן אז זיי זיינען ניט מקבל טומאה דערפאר ווייל זיי זיינען געווען מער ניט ווי באדעקט מיט גאלד אדער קופער, במילא איז דער באדעק בטל צום אינעווייניק, און דער אינעוויינרק איז ניט מקבל טומאה.
דער רמז און מוסר השכל וואס מיר קענען אפלערנען פון דער משנה סוף סדר מועד און אנווענדן אין אונזער טאג טעגליכן לעבן:
יעדער איינער אין זיין שטאט און לויט זיין מצב, איז א מקדש וואו עס רוט די שכינה - ושכנתי בתוכם. אין בית המקדש זיינען דא פארשידענע כלים, דאס זעלבע ביי יעדן אידן זיינען דא פארשידענע ענינים: שכל, געפילן כו'. אין די ענינים קען זיין אז עס זאל זיך אריינמישן א זייטיקע פני', א וואכעדיקע, ניט הייליקע מחשבה, און עס קאן אויך זיין אז עס זאל זיך אריינמישן ניט נאר א וואכעדיקע זאך נאר אפילו אן אומריינע זאך, א זאך וואס איז פארבונדן מיט אן עבירה ח"ו, דאס הייסט היפך פון רצון פון אויבערשטן יתברך, היפך פון תורה ומצוות.
אין אנדערע ווערטער: די כלי פון מענטשן - דער שכל אדער מחשבה אדער אן אנדער כח - איז טמא געווארן, און מ'דארף זוכן וועגן ווי דאס זאל צוריק ריין ווערן און זאל ווידער ווערן א כלי פון מקדש, וויל[2] דעם אויבערשטנ'ס מקדש - יעדער איד, מאן און פרוי - דארף זיין טהור[3].
מענטשן טיילן זיך (בגשמיות, אדער ברוחניות) אויף רייכע און ארימע. אויף דעם רייכן זאגט מען אז בא אים איז אלץ גאלד2, און אויף דעם ארעמען - אז זיינע מטבעות זיינען קופער3.
ביי יעדן אידן אבער אן אויסנאם, ווי ער זאל ניט זיין אין זיינע אינערליכע אדער אין זיינע אויסערליכע ענינים און געפילען[4], איז אלעמאל גאנץ די נקודת היהדות - דאס פינטעלע איד - וואס וויל טאן דעם אויבערשטנ'ס רצון[5], ווי דער רבי כ"ק מו"ח אדמו"ר זצוקללה"ה נבג"מ זי"ע הכ"מ האט געזאגט: א איד ניט ער וויל, ניט ער קען זיין אפגעריסן פון ג-טלעכקייט. און דאס ווערט אנגערופן בשם מזבח. מזבח איז דער טייטש קוילענען (זביחה) און ברענגען א קרבן צום אויבערשטן ית'.
זאגט די משנה אז סיי די אידן וועלכע זיינען מזבח הזהב - די רייכע אידן - סיי די וועלכע זיינען מזבח הנחושת - די ארימע אידן - איז בשעת מען דערמאנט זיך אז מען איז א מזבח, אז דער אינעווייניקסטער, דער אמת'ער רצון איז צו שעכטן דעם יצר הרע און טאן דעם אויבערשטנ'ס ווילן, איז אינן מקבלים טומאה. און מ'זאגט דערויף דעם טעם, מפני שהן כקרקע, פונקט ווי ערד וואס אלע טרעטן אויף איר, אזוי (ווי מיר בעטן ונפשי כעפר לכל תהי') האט מען ניט קיין אייגענעם ווילן נאר דעם ווילן וואס השי"ת האט אונז אנטפלעקט אין דער תורה הק'.
דברי ר' אליעזר (בן הורקנוס) וואס ווערט אנגערופן ר' אליעזר הגדול, וואס ער איז געווען שקול כנגד כל חכמי ישראל4, און ניט קוקנדיק אויף זיין גרויסקייט, האט ער בא זיך אליין ניט פארנומען קיין ארט, ביז אז ווי די גמרא זאגט5 , מעולם לא אמר דבר מה שלא שמע מרבותיו. במילא האט ער אויך דערזעהן אין יעדן אידן גלייך די פנימיות זיינע, די נקודת היהדות, ישראל ואורייתא וקוב"ה כולא חד6, אז דער גאנצער לעבן פון א אידן איז מקיים צו זיין תורה ומצוות. און ער האט געלערנט זיינע תלמידים דעם דרך אז דער געוואלדיקער שכל איז צוזאמען מיט פולשטענדיקען ביטול, ווי עס ווערט אויסגעדריקט אין דער שיטה מעולם לא אמר דבר מה שלא שמע מרבותיו.
וחכמים אומרים - די איבעריקע חכמים האבן געהאלטן, אז דער וועג איז א צו שטרענגער פאר אלעמען, ניט פיל קענען די שיטה דורכפירן, האבן זיי גענומען אין באטראכט אויך די חיצוניות, די אויסווייניקסטע פון אידן: עס טרעפט אמאל אז מ'ווערט ח"ו נכשל, און בפרט "מזבח הזהב", וואס איז אפט פארקאכט אין זהב-זאכן ביז דאס בריינגט אים לפי שעה ניט צו טאן דעם אויבערשטנ'ס ווילן, און אויך ביי ארעמעלייט (מזבח הנחושת), מצד דערויף וואס זיי קומט אן שווערער זייער געלט, זיינען זיי אויך אמאל עובר אויף רצון הוי' - פונדעסטוועגן זאגן די חכמים - איז די נקודת היהדות (דער מזבח) ניט מקבל טומאה, מפני שהן מצופין,
ווייל סיי דאס גאלד ביים גביר סיי די נחושת ביים ארימאן איז דאס נאר א צודעק פון דרויסן, אבער אינעווייניק איז ריין, און קען ניט מקבל טומאה זיין, און די פנימיות איז אזוי שטארק אז סוף כל סוף איז דער ציפוי בטל צו די פנימיות. און ער וועט סוף כל סוף זיכער תשובה טאן, און צוקומען צום אמת: אז דאס לעבן און קיום פון א אידן איז מער ניט ווי ג-טלעכקייט, וואס דערצו דערגרייכט מען נאר דורך לימוד התורה וקיום המצוות.
און דאס זיינען אויך די כלים פאר די ברכות גשמיים וואס דער אויבערשטער האט צוגעזאגט אין דער תורה: אם בחוקתי תלכו ואת מצוותי תשמרו גו' ונתנה הארץ יבולה ועץ השדה יתן פריו גו'.
בברכת הצלחה וכ"ט לכל לומדי השיעור,
מנחם שניאורסאהן
נ.ב.
הענין הנ"ל בעומק יותר ובקיצור נמרץ: יעויין בספר המצות להצמח צדק, מצות בנין מקדש פ"ב, דארבעה כלים ראשים היו במקדש, מנורה ושולחן מזבח הפנימי ומזבח החיצון, והם כנגד חגת"ם[6], ובזה מובן רישא דמשנה הנ"ל דמנורה ושולחן שייך בהם טומאה, משא"כ מזבח הפנימי ומזבח החיצון שהם בקו האמצעי (ראה ג"כ לקו"ת במדבר ס, א. שם נא, א) שעולה בפנימיות הכתר, הארון (נגנז, כי אין שייך שליטה ח"ו בו) שבקדש הקדשים שבו מונחים הלוחות. ובכל זה צריך טעם על זה כיון שזהו מידות שבקו האמצעי, והטעם הוא שהם כקרקע, כאין ואפס דכתר (הוספות לתו"א ריש מג"א). ובכל זה מקרא מפורש וכתוב שדומה לקרקע - רק במזבח החיצון, מל' - מזבח אדמה תעשה לי, כי נעוץ סופן בתחילתן ותחילתן בסופן. ועד שאפילו בשבה"כ - ארעא (רק) אתבטלת. ובשני המזבחות גופא - מזבח הפנימי, תפארת ז"א, הוא עשיר לגבי מזבח החיצון, מלכות דלית לה מגרמה כלום.
והטעם שאין צריך טבילה, אותיות הביטל, משום שהם עצמם ביטול דומים לקרקע, או שציפויין בטול לגבי הפנימיות.
ורבי אליעזר הרומז על עצמות ומהות א"ס ב"ה, שנקרא ע"ש אלקי אבי בעזרי (במדבר פי"ט, ז), ונק' הגדול, במקום גדולתו כו', ראה גם בהחיצוניות - הפנימיות, ואין צורך שהציפוי יהי' בטל לגבי הפנימיות, כי גם הציפוי מצד עצמו בטל, אין עוד.
משא"כ לחכמים, והלכה כמותם, כי לא בשמים היא, כ"א הנהגה דסדר השתלשלות, הציפוי מצד עצמו יכול לקבל טומאה, אלא שעי"ז שנעשה ציפוי לפנימיות בטל. ואכמ"ל וד"ל.
1) ראה שער הגלגולים הקדמה יז.
2) ראה ב"ב כה, ב: מצפון זהב כו' להעשיר יצפין.
3) ראה משנה רפ"ד דב"מ דרק ג' סוגי מטבעות הן: זהב כסף ונחושת.
4) אבות פ"ב, מ"ט.
5) סוכה כז, ב. כח, א.
6) ראה זח"ג עג, א.